Programma 3 | Fysieke leefomgeving

Beekdaelen is niet zomaar een plek, het is ons thuis. Een thuis is meer dan een dak boven ons hoofd. Het is een plek waar je jezelf kunt zijn en die moet passen bij de levensfase waarin jij je bevindt. Om dat waar te kunnen maken is het belangrijk dat ook in de toekomst in onze gemeente een breed en divers aanbod van woningen bestaat, dat aansluit op de wensen en behoeften van mensen die hier (willen) wonen. De bestaande en nieuwe uitdagingen in de regionale woningmarkt (op het gebied van herstructurering, nieuwbouw, leefbaarheid, duurzaamheid) vragen om een versterking van het organiserend vermogen (van woningcorporaties, marktpartijen en gemeenten) om projecten tot uitvoering te brengen. Op basis van het nieuw behoefteonderzoek (STEC) (in 2024 en afgerond in januari 2025) en de gesloten woondeal van 2023 (betreft 900 woningen voor de gemeente Beekdaelen) en het addendum vastgesteld in het BO Wonen Limburg 27 november 2024 willen wij nog meer tempo maken met het bouwen van woningen, die aansluiten bij de vraag van o.a. jongeren, gezinnen en ouderen.

De Regionale en Lokale Woonvisie Beekdaelen zijn in mei 2023 vastgesteld. De woonvisie is gericht op thema’s als leefbaarheid, bouwopgave, betaalbaarheid, wonen met zorg, duurzaamheid en urgente doelgroepen. De afgelopen jaren zijn grote herstructureringsprojecten gestart via de Regio Deal en het Volkshuisvestingsfonds.  In 2024 is er een regionale Toekomstvisie Wonen, Welzijn en Zorg opgesteld (welke in Q1 2025 wordt vastgesteld in de gemeenteraad). Hierin wordt de behoefte vastgesteld van diverse doelgroepen, waaronder ouderen, in aantallen en typen woningen, alsmede het huidige aanbod in kaart gebracht.

We maken in overleg met de woningcorporaties afspraken met als doel sociale en goedkope huurwoningen terecht te laten komen bij de inwoners voor wie die woningen bedoeld zijn. We geven de corporaties daarnaast meer ruimte om locaties te (her)ontwikkelen. De verruiming van de mogelijkheden voor de corporaties moet aansluiten bij de gemeentelijke ambities. We hebben daartoe in 2024 met de corporaties dan ook meerjarige prestatieafspraken 2025-2028 opgesteld en ondertekend. Tevens zijn in 2024 ook regionale meerjarige prestatieafspraken (2024-2028) opgesteld en ondertekend.

De gemeente Beekdaelen maakt deel uit van zowel Parkstad Limburg als het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Mede vanwege haar ligging vormt zij letterlijk én figuurlijk de groene verbinding tussen de stedelijke gebieden Parkstad Limburg, Westelijke Mijnstreek en het Heuvelland. Beekdaelen heeft een karakteristiek landschap en in de gemeente is veel cultuurhistorisch en hoog gewaardeerd erfgoed aanwezig.

Het landschap biedt een vaste bron van dagelijkse recreatie, met een netwerk van vele fiets- en wandelpaden en ruiterroutes. Het op een duurzame wijze behouden en met elkaar verbinden van landschap en ecologische waarden, historisch waardevolle cultuurobjecten en vergezichten, vormen een uitdaging en kans bij de verdere vormgeving en inrichting van het buitengebied.
Daarbij biedt het in 2022 vastgestelde Landschapskader handvatten als visie- en inspiratiedocument.
Het interactieve proces dat is gevolgd om te komen tot dit kader heeft speerpunten geleverd als het behoud en de ontwikkeling van de karakteristieke holle wegen.

Daarbij is duidelijk dat de gemeente niet alleen aan de lat staat. Om te komen tot een duurzaam behoud en verdere ontwikkeling van landschap en natuur, is de inzet van meerdere partijen vereist; agrariërs, natuurbeschermers, terreinbeherende organisaties, waterschap, particuliere grondeigenaren en andere partijen die belang hebben bij een evenwichtige ontwikkeling van het buitengebied. De gemeente juicht het toe als inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties zelf initiatieven nemen, waarbij elk idee in maatwerk dient te worden beoordeeld. Daar waar wij als gemeente invloed kunnen uitoefenen, proberen wij te ondersteunen en te stimuleren.

Steeds meer maatschappelijke opgaven zullen moeten landen in het buitengebied. Denk hierbij aan de landelijke transitie opgaven op het gebied van natuur, water en klimaat en onderliggende doelen als stikstofreductie, instandhoudingsdoelen natuurkwaliteit, schoon oppervlakte- en grondwater en koolstofvastlegging. Hierbij gaat het dus niet alleen om doelen waarmee belangen in het landelijk gebied gediend worden. Zeker waar het betreft de stikstofproblematiek ligt in het landelijk gebied de sleutel voor de oplossing van stagnerende ontwikkelingen in het bebouwd gebied.

Gezien de veelheid en diversiteit van belangen zijn een zorgvuldige en integrale afweging hiervan en heldere keuzes nodig. Het eerdergenoemde Landschapskader en de nog door de raad vast te stellen Omgevingsvisie en Omgevingsplan zullen daarbij kaders en speelruimte aangeven.

Een gebalanceerde ruimtelijke ordening is nodig om evenwicht te vinden tussen behoud van het open en groene karakter van het buitengebied, behoud en versterking van natuur- en landschapswaarden, behoud van de recreatieve aantrekkelijkheid van het landschap, een duurzame en gezonde bedrijfsvoering voor agrariërs, het voorkomen van leegstand van (agrarisch) vastgoed en invulling van maatschappelijke opgaven op het gebied van bijvoorbeeld water en energie.

Ons hart voor het groene karakter van Beekdaelen zien we ook terug in de inrichting én het behoud van het groene karakter van onze kernen. Door uitvoerende partijen te stimuleren in directe dialoog met inwoners het groenbeheer in de kern of buurt vorm te geven, zetten we verdere stappen, zodat iedereen kan deelnemen aan zijn of haar omgeving. Hiermee krijgt de aanpak voor groenonderhoud onder de naam ‘Beekdaelen bloeit!’ verder inhoud in de komende jaren.

Het areaal aan openbare wegen, fiets- en voetpaden is voor onze gemeente met een oppervlakte van 7,8 ha relatief groot. Dat vraagt om een grote inzet van onze buitendienst. Het Integraal Beleidsplan Openbare Ruimte (IBOR) in Beekdaelen is vastgesteld. Uitvoering hiervan vindt plaats waardoor de kwaliteit van de buitenruimte integraal wordt benaderd. Hiermee voldoen wij aan de kwaliteitseisen voor de openbare ruimte, rekening houdend met de gebruiksmogelijkheden, beeldkwaliteit, veiligheid en verzorgingsgraad en daarmee de leefbaarheid van de wijken en dorpen. Daarbij willen wij zoveel mogelijk deelnemen aan initiatieven vanuit de wijken en dorpen (eigen kracht) en deze zoveel mogelijk ondersteunen.

We vinden het belangrijk om daar waar mogelijk te stimuleren dat onze inwoners voor korte afstanden, zoals verkeersbewegingen binnen de bebouwde kom, de fiets gebruiken en de auto laten staan. We hanteren als beleid om sluipverkeer uit kernen te weren en leefbaarheid gaat voor bereikbaarheid. Op wegen binnen en buiten de bebouwde kom willen we een maximumsnelheid van 30 km/u en 60 km/u met een passende en maatwerk inrichting en willen we de inwoners uitnodigen om vooral te gaan wandelen en fietsen. Dit maakt deel uit van het opgestelde uitvoeringsprogramma tot 2030. Samen zorgen we ervoor dat onze straten, buurten en buitengebied veilig zijn en risicolocaties veiliger worden. Dit doen we door met elkaar in gesprek te blijven over verkeersveiligheid en voortdurend op zoek te gaan naar duurzame oplossingen die bijdragen aan een leefbare en veilige woonomgeving.

In dat kader blijven wij ook aandacht eisen bij andere overheden voor de schadelijke gevolgen van vliegverkeer boven kernen in onze gemeente. We continueren onze verzoeken richting landelijke overheid om naar de toekomst toe rekening te houden en te bevorderen dat nieuwe ontwikkelingen niet tot voortzetting en zeker niet tot verdere aantasting van ons leefklimaat zullen leiden. Daarom is het vergroten van de operationaliteit van de AWACS-basis te Geilenkirchen ongewenst. Met betrekking tot compensatie van de AWACS-overlast blijven wij bij het ministerie aandringen op het -op welke wijze dan ook- versterken van de leefbaarheid in onze kernen.

Bij het vaststellen van de begroting 2023 heeft de raad besloten in te stemmen met het opnemen van een aparte paragraaf duurzaamheid. Die keuze is gemaakt gezien de importantie van het onderwerp en de financiële impact die daarmee is gemoeid. Voor een nadere uiteenzetting van de acties die worden opgepakt in het kader van de duurzaamheid wordt dan ook verwezen naar de betreffende paragraaf.

Klimaatverandering stelt eisen aan onze leefomgeving  en dus ook de openbare ruimte. Zo krijgen we vaker te maken met zeer intensieve regenbuien en langdurig droge periodes. Dit heeft invloed op het ontwerp en beheer van de openbare ruimte, waaronder riool- en watersysteem, de inrichting van wegen, gebouwen en groenvoorziening.  In (boven)regionaal verband wordt samengewerkt aan het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA), waarin ambities zijn opgenomen om te zorgen dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is ingericht. Met Waterschap Limburg blijven we samenwerken binnen de aanpak ‘Water in balans’. Binnen gemeente Beekdaelen blijven we inzetten op het afkoppelen van regenwater, het verwerken van water op eigen terrein en het verminderen van verhard oppervlak, zoals ook vastgelegd in het Water- en rioleringsprogramma 2024-2027.

Voor de circulaire economie is het programma ‘Nederland circulair in 2050’ van belang. In deze economie is er geen afval meer zoals we dat nu kennen. Afgedankte materialen vormen dan dé nieuwe grondstof. Vrijwel alles wat we straks gebruiken, wordt steeds opnieuw gebruikt. In een circulaire economie stappen we dus af van de lijn ‘produceren, consumeren en daarna weggooien’. Zo sparen we behalve onze grondstoffen ook het milieu, verminderen we onze CO2-uitstoot en stimuleren we innovatie, nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Economie:

De gemeente heeft circa 4.000 ondernemers, waaronder veel MKB’ers en ZZP’ers. Hoogwaardige duurzame bedrijvigheid en kerngebonden geclusterde detailhandel zijn enkele van de relevante economische pijlers.

Beekdaelen heeft in 2024 verder gebouwd aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven door de voorbereiding op een lokale economische visie die in 2025 moet worden vastgesteld.

Beekdaelen heeft in 2024 tevens voorbereidingen getroffen voor de  verduurzaming van bedrijventerrein De Horsel. Op initiatief van een drietal ondernemers op het bedrijventerrein en in samenwerking met gemeente Beekdaelen is een onderzoek naar de oprichting van een energiehub op het bedrijventerrein uitgevoerd.

Daarnaast is vanuit team economie in 2024 o.a. verder gewerkt aan: de gemeentelijke economische samenwerking in Zuid-Limburg, de doorgroei van de in 2023 opgerichte Beekdaelense ondernemersvereniging BCB, de retailtransformatie in de Stationstraat in Nuth en de Beekstraat in Schinveld,  de verbetering van het Beekdaelens ondernemerschap samen met de Stichting Streetwise, een onderzoek naar de oprichting van een ondernemersfonds voor heel ondernemend Beekdaelen en de zoektocht van Aldi naar een permanente vestigingslocatie in Oirsbeek of Amstenrade.

Vrijetijdseconomie:

In mei 2020 is de visie vrijetijdseconomie 'Bestemming Zuid-Limburg 2030' door de raad vastgesteld. De visie is opgesteld in samenspraak met vertegenwoordigers van de sector (o.a. Visit Zuid-Limburg, Maastricht Marketing, Recron, Koninklijke Horeca Nederland, LLTB en de Natuur en Milieufederatie Limburg). De visie is door alle zestien Zuid-Limburgse gemeenten vastgesteld. De visie vrijetijdseconomie Zuid-Limburg biedt Beekdaelen kansen op o.a. het gebied van het behoud en het ontwikkelen van het landschap, het positioneren van Beekdaelen (extensief toerisme), het op de kaart zetten van onontdekte parels en het verder optimaliseren van de toeristisch recreatieve infrastructuur.

Stand van zaken:

Een aantal projecten conform de visie is reeds opgestart en in uitvoering, zoals o.a. het Knopen Lopen (een uniform wandelroutenetwerk voor Zuid-Limburg (aanleg in 2025 en opening in het voorjaar van 2026), de aanleg van de Parkstadroute, de voorbereiding van de derde lus van de Beekdaelenroute, het stimuleren van innovatie en vernieuwing binnen de sector voor ondernemers (o.a. via de voucherregeling van het LIOF) en de ontwikkeling van het Zuid-Limburg magazine in combinatie met een promotie campagne door Visit Zuid-Limburg.

Bestuurlijke Kopgroep VTE Zuid-Limburg

De Zuid-Limburgse gemeenten werken reeds samen op economische vlak. Om verder invulling te geven aan de realisatie van de visie vrijetijdseconomie ‘Bestemming Zuid-Limburg 2030’ en dynamisch en actief in te kunnen spelen op actuele ontwikkelingen is een bestuurlijke Kopgroep Vrijetijdseconomie Zuid-Limburg ingesteld, bestaande uit burgemeester Geurts (Beekdaelen), wethouder Rouwette (Valkenburg a/d Geul) en wethouder Salvino-Meijer (Sittard-Geleen). De Kopgroep VTE Zuid-Limburg wordt vanaf Q3 2024 ondersteund door een programmamanager Vrijetijdseconomie Zuid-Limburg, die aan de slag is om verder uitvoering te geven aan de visie.

De volgende projecten zijn onder andere in voorbereiding:  de ontwikkeling van een dataportaal Limburg (het verzamelen en ontsluiten van relevante data voor de sector), de ontwikkeling van een kwalitatief hoogwaardig fietsnetwerk in Zuid- Limburg, ook in Euregionaal perspectief (3-landen lange afstand fietsroutes), het ontwikkelen van een masterplan duurzame toeristisch recreatieve mobiliteit voor Zuid-Limburg en het opstarten van een gezamenlijk beleid voor verblijfsaccommodaties in Zuid-Limburg.  Per project worden de kosten inzichtelijk gemaakt en zal bestuurlijke besluitvorming via de colleges dan wel via de gemeenteraden plaatsvinden.

Wij staan voor een gemeente die streeft naar een veerkrachtig groen- en cultuurrijk landschap, dat ruimte biedt om te werken, genieten en ondernemen, kortom om te leven. Voor ons gelden de volgende uitgangspunten: 

• We zetten ons in voor een woningaanbod dat aansluit bij de behoeften van alle inwoners rekening houdend met de transformatieopgave en met de regionale en provinciale afspraken.
• We versterken het groene karakter van de gemeente.
  We behouden en versterken de landschappelijke kwaliteit, die als belangrijke kernwaarde van de gemeente Beekdaelen gezien moet worden.
• Een duurzame transitie van de landbouw is een grote maatschappelijke opgave voor Beekdaelen en essentieel om de unieke waarden van het landelijk gebied te behouden, te beheren en te ontwikkelen.
• Samen met inwoners, ondernemers, maatschappelijke instellingen, regionale en landelijke partners werken we in Beekdaelen aan de internationale en nationale duurzaamheidsdoelstellingen (Global Goals). We geven daarbij zelf het goede voorbeeld en vervullen een innovatieve en vooruitstrevende rol in de regio op het gebied van energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie.
• We realiseren een gemeente met een duurzaam veilige inrichting van de infrastructuur, zowel voor auto, (elektrische) fiets en voetganger, waarbij leefbaarheid boven bereikbaarheid gaat.

Excel-tabel