Voor de gemeente Beekdaelen, grenzend aan 7 gemeenten in de regio Zuid-Limburg en 2 gemeenten in Duitsland is samenwerking een vanzelfsprekendheid. Daarnaast zien we dat onze huidige maatschappelijk met vele en grote opgaven worden geconfronteerd, die een grote impact hebben op de relatief kleine schaal van Zuid-Limburg. Deze unieke ligging, de landschappelijke opbouw en de dynamische geschiedenis van de regio maken dat wij met een aantal extra uitdagingen worden geconfronteerd en dat in de samenwerking scherpe keuzes gemaakt moeten worden. Als het gaat om onze rol als samenwerkingspartner zien wij de volgende aandachtspunten voor de komende vier jaren:
• Regiodeals: Inmiddels heeft het rijk wederom een nieuwe tranche regiodeals opengesteld en is hier door zowel de stadsregio Parkstad (met de 7 deelnemende gemeenten, waaronder Beekdaelen) als door het middengebied (waaronder Beekdaelen) in samenwerking met de 2 grote steden Maastricht en Sittard-Geleen succesvol op in geschreven. Tussen de beide regiodeals wordt zoveel mogelijk overeenstemming gezocht, waarop Beekdaelen als linking pin een rol speelt.
• Samenwerking NOVI-gebied Zuid-Limburg: Hier gaat het om het verder vormgeven van de samenwerking tussen het rijk, de provincie en de gemeenten in Zuid-Limburg, waarbij gewerkt wordt aan de majeure opgaven van Zuid-Limburg. Inmiddels is eind 2023 een concept Ontwikkelperspectief NOVEX-gebied Zuid-Limburg opgesteld met een drietal ambities: een nieuwe circulaire grens-overstijgende kenniseconomie, een toekomstbestendig vijf sterren landschap en van achterstand naar voorsprong.
• Samenwerking Middengebied-gemeenten in Zuid-Limburg: De samenwerking in het Middengebied Zuid-Limburg heeft ertoe bijgedragen dat ook de landelijke gemeenten aan tafel zitten bij de grote trajecten rondom regiodeals, NOVEX en elke regio telt. Ook landschap/natuur/water/landbouw is prominent opgenomen in de majeure opgaven. Daarnaast werken wij met de gemeenten in het middengebied Zuid-Limburg nauw samen op de onderdelen: Landschap-Landbouw en Toerisme van de Toekomst, waartoe de Middengebied-gemeenten in Zuid-Limburg zich vanuit het visiedocument ‘van groen hart tot groene long’ en het uitvoeringsprogramma Midden gebied hebben gecommitteerd en natuurlijke partners vormen.
• GR Stadsregio Parkstad: In deze GR werken de Parkstadgemeenten samen op de thema’s Wonen en Herstructurering, Economie en Toerisme, Ruimte en Mobiliteit, Duurzaamheid, Sociaaleconomische Structuurversterking (SES) en Grensoverschrijdende samenwerking (GROS). De strategische agenda wordt de komende jaren verder uitgewerkt; zo is een begin gemaakt met een nieuw narratief voor de regio Parkstad. In de komende periode moet nog meer worden uitgedragen dat naast de stedelijke aandachtspunten ook de landelijke gemeenten in de GR Parkstad ertoe doen: hier ligt een rol voor Beekdaelen weggelegd.
• Uitwerken visie op 360 graden samenwerking: Als gemeente streven wij zoveel mogelijk naar samenwerking op de schaal van Zuid-Limburg. Dit vanwege de constatering dat Zuid-Limburg het juiste schaalniveau is om strategische opgaven aan te pakken. Het in 2023 opgestelde BRE-rapport (bestuurlijke regionale ecosystemen) toont aan dat er weliswaar veel samenwerkingsverbanden zijn, maar er effectief nog veel winst te behalen valt. Gemeenten in Zuid-Limburg staan voor een belangrijke opgave om bestuurlijke drukte te verminderen en scherpe keuzes te maken. De coronacrisis, de waterknelpunten, de stikstofcrisis, de Oekraïne-oorlog en de verminderde gemeentefinanciën laten zien dat samenwerking op de schaal van de Zuid-Limburgse (veiligheids)regio noodzakelijk is. Beekdaelen speelt hier –als relatieve nieuwkomer- een bestuurlijke rol in.
• Meer grip op samenwerkingen (lees: verbonden partijen) krijgen: Naast het aangaan van succesvolle samenwerkingen is het voor wat betreft de ‘verbonden partijen’ van belang om hier ook grip op te krijgen en te houden. De aanpak ‘Samen Grip Op Verbonden Partijen’ - die door een groot deel van de gemeenten in Zuid-Limburg wordt toegepast- is nog zoekende naar een juiste invulling. Daarnaast vindt er ook een zoektocht plaats in hoeverre overheadfuncties binnen verschillende GR’en samengebundeld kunnen worden.
• Grensoverschrijdende samenwerking (GROS): Mede op basis van de zoektocht naar euregionale energie-innovaties werken wij samen met de Duitse buurgemeenten. Ook op die manier maken wij als grootste plattelandsgemeente van Zuid-Limburg onze eigen 360 graden oriëntatie; ook in de Euregio.
• Elke regio telt: In navolging van de adviezen uit het rapport Elke regio telt! gaat het (demissionaire) kabinet ter verkenning van mogelijke herijking van de huidige beleids- en investeringslogica een kritische blik werpen op de domeinen zorg, onderwijs, huisvesting, bereikbaarheid, veiligheid en regionale economie, waardoor rijksbeleid ervoor zorgt dat niet iedere regio hetzelfde, maar iedere regio het zijne krijgt. Dit moet leiden tot beter beleid met aandacht voor regionale verschillen. Aanvullend hierop is in een aantal specifieke regio’s aan de randen van het land meer en iets anders nodig dan nu in bestaande programma’s wordt gerealiseerd om op duurzame wijze te werken aan vitale en leefbare regio’s. Dat leidt tot een bouwstenen voor een langjarige aanpak met een specifiek aantal regio’s. Beekdaelen zit -als vertegenwoordiger van het middengebied Zuid-Limburg- in dit kader aan tafel met het rijk.