4. Programma 2 | Sociale leefomgeving

Om te bevorderen dat onze inwoners zo weinig mogelijk zorg nodig hebben en zo lang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen verblijven, zetten we verder in op preventie onder de noemer ‘Positieve  Gezondheid Beekdaelen’ Vanuit SPUK-GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord). 
Positieve Gezondheid is een brede kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, kwaliteit van leven, zingeving, meedoen, dagelijks functioneren. Door het in kaart brengen van de situatie vanuit Positieve Gezondheid benaderen we gezondheid in de breedte en kijken we niet alleen meer naar het oplossen van klachten. De focus wordt gelegd op het krachtige en gezonde deel van de inwoner, zonder daarbij het probleem uit het oog te verliezen. Het geeft de inwoner en professional inzicht op welke levensgebieden de inwoner stappen kan en wil zetten om problemen op te lossen en de veerkracht en eigen regie te herpakken. In het contact met de inwoner staat hetgeen de inwoner wèl kan centraal. We zetten daarbij in op het versterken van de leefomgeving en het sociale netwerk, zodat er een balans is tussen draagkracht en draaglast.

Beekdaelen kent veel laagdrempelige voorzieningen waar mensen terecht kunnen voor activiteiten, ontmoeting (Hoeskamers) en advies met als doel dat inwoners op eigen kracht actief blijven en niet terecht komen in levenssituaties die tot zorgvragen leiden.

Het vrijwilligerswerk en de eerstelijnsvoorzieningen, zoals het maatschappelijk werk (GRIB) en de cliëntondersteuning, zijn goed ontwikkeld in Beekdaelen. Samen met onze partners kijken wij naar de specifieke situatie (de vraag achter de vraag) van inwoners en leveren zoveel mogelijk maatwerk. Een snelle start van de benodigde zorg is belangrijk om te voorkomen dat mensen dieper in de problemen raken. Als we daar invloed op kunnen uitoefenen in lokaal of regionaal verband doen we dat. We geven onze professionele en vrijwilligersorganisaties ruimte en vertrouwen en maken afspraken om met de ingezette gemeenschapsgelden optimale (zowel kwantitatieve als kwalitatieve) resultaten te halen zonder onnodige bureaucratie. We stimuleren het werken in de geest van de regels in plaats van een rigide toepassing van de regels.

Gemeenten, de zorgsector en de gemeenschap staan als gevolg van maatschappelijke en demografische ontwikkelingen, bezuinigingen en de enorme grote druk op de zorgconsumptie voor grote uitdagingen in het sociaal domein. Om het sociaal domein beheersbaar en betaalbaar te houden hebben wij in de in 2023 en 2024 afgesloten nieuwe contracten met onze professionele partners een gezamenlijke visie en doelen opgenomen zoals: normalisering, van individueel naar collectief, innovatie en integraliteit. Wij gaan samen met onze partners de Sociale basis versterken. De "sociale basis" verwijst naar het geheel van voorzieningen, netwerken, en relaties in Beekdaelen die mensen ondersteunen in hun dagelijks leven, en die bijdragen aan hun welzijn, participatie, en sociale cohesie. 
Om integraal beleid verder te ontwikkelen zijn wij in 2024 begonnen om betrouwbare openbare en interne data, vanuit de jeugdzorg, Wmo, participatie en maatschappelijk werk integraal / gestapeld per kern /wijk / buurt in kaart te brengen. 
Op basis van deze data welke begin 2025 volledige beschikbaar zijn, zijn wij in staat om:
•   te analyseren in welke mate bepaalde uitdagingen in welke wijken en buurten spelen;
•   het bestaande beleid integraal te evalueren en bij te stellen;
•   samen met onze partners het ondersteuningsaanbod voor inwoners beter / integraal af  te stemmen;
•   op de juiste (scherpe) wijze contractmanagement uit te voeren;

Het integrale beleid zal in de basis in ieder geval het onderstaande bevatten: 
•    Ons participatiebeleid is gericht op het weer gaan werken voor degenen die dat kunnen en op een warmhartig armoedebeleid gebaseerd op de menselijke maat.
•    We voeren een actief (preventief) jeugdbeleid met lokale inspanningen gericht op gezondheidsbevordering, opvoedingsondersteuning en het voorkomen van leer- en ontwikkelachterstanden.
•    Elke inwoner in de gemeente Beekdaelen telt mee en kan rekenen op enigerlei vorm van (Wmo / jeugd e.a.) ondersteuning van de gemeente indien daar noodzaak toe is. Hierbij werken wij ook vanuit het gedachtegoed Positieve gezondheid. 
•    Wij voeren breed het maatschappelijk gesprek over normaliseren en daarmee het besef dat onzekerheid en verschil er mag zijn en bij het leven hoort. Onze inspanningen richten zich dan ook op het mogelijk maken dat inwoners samen met hun netwerk op eigen kracht valkuilen of hulpvragen aankunnen en daarmee het probleemoplossend vermogen wordt versterkt.

In het kader van de Hervormingsagenda Jeugd zijn er diverse taakstellingen en bezuinigingen waaraan gemeenten moeten voldoen. Een aantal van deze maatregelen vereist echter aanpassingen op rijksniveau of binnen de regionale samenwerking, waardoor de uitvoering ervan momenteel niet volledig in onze directe invloedssfeer ligt. Zo is bijvoorbeeld de beoogde bezuiniging op de reikwijdte van de jeugdhulp een maatregel die pas mogelijk is wanneer het Rijk door middel van een wetswijziging de voorwaarden hiervoor wijzigt. De vereenvoudiging van productcodes is een voorbeeld van een taak die bij Jeugdhulpregio Zuid-Limburg ligt, waarin de centrumgemeente Maastricht een coördinerende rol vervult. Vanuit onze gemeente zien wij erop toe dat de regio voortvarend aan de slag gaat hiermee en dragen wij bij waar nodig om de voortgang te waarborgen. We volgen nauwgezet de landelijke ontwikkelingen en de taken die bij het Rijk liggen. 
Voor wat betreft de maatregelen waar we als gemeente Beekdaelen zelf invloed kunnen uitoefenen stellen we momenteel een Toekomstperspectief Sociaal op voor 2025-2028, waarin wij strategisch vooruitkijken naar de noodzakelijke aanpassingen binnen het brede sociaal domein van Beekdaelen. Maatregelen uit de Hervormingsagenda Jeugd zoals komen tot stevige lokale (wijk)teams, normaliseren en het invoeren Doorbraakmethode worden opgenomen in het Toekomstperspectief Sociaal en het bijbehorende implementatieplan. We anticiperen tevens op de toekomstige wijzigingen die door het Rijk of de Jeugdhulpregio worden doorgevoerd. We blijven in overleg met betrokken partijen om tot een werkbare en verantwoorde uitvoering van de hervormingen te komen.
In Q1-2025 zullen wij de raad informeren over het Toekomstperspectief Sociaal en bijbehorend Implementatieplan. 

Integraal huisvestingsplan
Op basis van het vastgestelde Integraal Huisvestingsplan voor het onderwijs in Beekdaelen wordt er gewerkt aan de realisatie van het kindcentrum in Amstenrade en is de locatiestudie voor de kindvoorziening middengebied afgerond. De keuze is gemaakt om te ontwikkelen in Merkelbeek op de plek/of in de directe omgeving van de huidige school in Merkelbeek. Daarmee wordt er gewerkt aan het toekomstbestendig maken van de leeromgevingen passend bij onze kinderen in Beekdaelen. In het kader van de samenwerking in het Middengebied Zuid- Limburg voeren we binnen de thematische samenwerkingslijn Vitale Samenleving het project Gezonde Groene School uit. Hiermee brengen we een beweging op gang waarin gezond leven (uit de groene omgeving) en meer beweging (in de groene omgeving) de standaard worden voor kinderen, ouders en maatschappelijke partners. In 2024 zijn wij gestart met een aantal projecten zoals het vergroenen van schoolpleinen met een educatief karakter en dit zal verder ook in 2025 voorgezet worden.

Nationaal Programma Onderwijs (NPO)
De gemeente ontvangt tot schooljaar 2024/2025 Nationaal Programma Onderwijs (NPO) middelen van het Rijk. De gemeente heeft op basis van een schoolscan met scholen en kind partners een verdeling gemaakt van deze NPO-middelen. Daarbij wordt ingezet op projecten en/of programma’s die de doorlopende leerlijn van 0-12 jaar ondersteunen en die ondanks incidentele inzet toch duurzaam effect sorteren met als doel om de gevolgen van de coronacrisis (achterstanden) op te vangen. De eisen die door de gemeente gesteld zijn aan de inzet zijn dat de middelen enkel op groepsniveau, niet op individueel kindniveau, een bijdrage leveren aan de bekwaamheid van de leerkracht/pedagogisch medewerker, dat de inzet gezamenlijk uitgevoerd wordt op school én de voorschoolse partner. Deze extra inzet eindigt na schooljaar 2024/2025. Vanuit de Lokale Educatie Agenda (LEA) lopen op dit moment inhoudelijke gesprekken om de inzet vanuit de NPO-middelen (deels) te continueren voor de scholen en kinderopvang. 

Onderwijsachterstandenbeleid (OAB)
Beekdaelen voert een actief onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Alle kinderen verdienen een goede start van hun schoolcarrière. Deze vormt immers een belangrijke basis voor een gezond en gelukkig leven.
Het OAB is in oktober 2024 geactualiseerd in nauwe samenwerking met de lokale VVE kinder- en peuter opvangaanbieders het onderwijs en de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Vanuit het project Beekdaelen Hard Voor Taal (BHvT) waar ook de gemeente zitting in nam zijn er (werk)afspraken en documenten opgeleverd in afstemming met het werkveld. Deze afspraken en documenten zijn geïntegreerd in het nieuwe beleidsplan.   Om meer kansengelijkheid te creëren en nieuwkomers zich zo optimaal mogelijk laten ontwikkelen in Beekdaelen is er ondersteuning nodig op nieuwkomersonderwijs, deze afspraken doelstellingen zijn nieuw opgenomen in het OAB. 
Met de (VVE) kind partners uit de gemeente Beekdaelen is een overlegcyclus geïmplementeerd waar onderwijs, jeugdgezondheidszorg, peuter en kinder-opvangorganisaties en gemeente elkaar in diverse overleggen regelmatig ontmoeten en waar (OAB)afspraken worden geëvalueerd en daar waar nodig worden bijgesteld. De gemeente Beekdaelen komt periodiek bij elkaar voor ambtelijk overleg inzake OAB/VVE met zowel Parkstad gemeentes als de Westelijke Mijnstreek. 

Cultuur
Cultuur binnen onze gemeente is een mogelijkheid om verbinding te creëren tussen inwoners, verenigingen, organisaties en lokale ondernemers. Door middel van cultuur kunnen mensen van diverse achtergronden en leeftijdsgroepen elkaar beter leren kennen en begrijpen. Dit bevordert de sociale cohesie en zorgt voor een hechtere samenleving. Culturele activiteiten bieden ook ruimte voor ontmoeting en dialoog, waardoor mensen zich meer betrokken voelen en kunnen blijven participeren aan hun omgeving. Bovendien kunnen lokale kunstenaars, verenigingen en andere initiatieven met steun van de gemeente bijdragen aan een inclusieve en levendige gemeenschap waarin iedereen zich thuis voelt binnen Beekdaelen. Een cultuurbeleid draagt zo bij aan het verbinden van inwoners en het versterken van de sociale banden. 
In december 2020 is de kadernota ‘De kracht van cultuur (en kunst) in Beekdaelen’ vastgesteld en begin 2021 het uitvoeringsprogramma Cultuur 2021 – 2024 waarin de concrete vertaling van de kadernota om de gestelde doelen te behalen is opgenomen. Het Uitvoeringsprogramma is een dynamisch werkdocument. Na een evaluatie over de afgelopen 4 jaar zal bezien worden of de kadernota bijgesteld dient te worden en zal er een nieuw 4 jaren uitvoeringsprogramma 2025-2028 opgesteld en vastgesteld worden.

Sport en bewegen 
Sport en bewegen zijn belangrijk. Het zijn manieren om andere mensen te ontmoeten en ze dragen bij aan de gemeenschapsvorming in relatie tot leefbaarheid, sociale cohesie en gezondheid. Ondanks een rijk verenigingsleven, staan de verenigingen in Beekdaelen veelal onder druk. Vrijwilligers- en ledenbestanden lopen terug terwijl accommodaties verouderd raken. Daarom stimuleert de gemeente Beekdaelen samenwerking tussen sportverenigingen en ondersteunt - waar mogelijk- burgerinitiatieven zoals Park de Oirsprong. Naast sportaccommodaties en sportverenigingen moet er ook ruimte zijn om in niet-georganiseerd verband sportief bezig te zijn. We zorgen dat waar mogelijk en noodzakelijk voor voldoende speelgelegenheden, voor beweegroutes (Beekdaelen route) en voor plekken met beweegelementen voor volwassenen en jongeren. Het speelruimtebeleid dat in ontwikkeling is draagt hieraan bij, met name door het in 2025 omvormen van 'traditionele' speellocaties naar sport-, spel- en ontmoetingsplekken voor jong en oud.

Maatschappelijke accommodaties
De maatschappelijke accommodaties vormen een spil in het sociaal welzijn en vitaal houden van onze inwoners in Beekdaelen. Ontwikkelingen rondom teruglopende ledenaantallen, afnemende participatie in sport & cultuur, toenemende exploitatiekosten en de verduurzamingsopgave heeft in 2023 geleid tot de totstandkoming van actueel en toekomstbestendig strategisch accommodatiebeleid. In 2024 is reeds gewerkt aan de uitvoering van dit accommodatiebeleid. Dit zal in 2025 verder opgepakt en uitgewerkt worden waarover een informerend rapport aan de raad zal worden toegestuurd

Op 1 januari 2022 is de Wet Inburgering in werking getreden. De uitvoering van deze wet, zoals het laten doorlopen van een inburgeringstraject door de betreffende statushouders en het bieden van maatschappelijke begeleiding aan nieuwe statushouders, ligt volledig bij ISD Kompas.

Naast de uitvoering van de inburgeringswet hebben wij een majeure opgave op het gebied van opvang van vluchtelingen. Dit zijn onder andere vluchtelingen die formeel een status ontvangen hebben (statushouders) en waar elke gemeente er jaarlijks een fors aantal van moet huisvesten. Hiervoor zijn afspraken gemaakt met de diverse- in onze gemeente- werkzame woningcorporaties. Het jaarlijks te huisvesten aantal statushouders per gemeente loopt, vanwege de hoge landelijke instroom, fors op en vergt veel van de capaciteit van de sociale woningen. 

Vanaf 2022 vangen wij daarnaast ook vluchtelingen uit Oekraïne op. Dit zal ook in 2025 nog aan de orde zijn. Wij geven de voorkeur aan kleinschalige locaties –zoals leegstaande schoolgebouwen of ander gemeentelijk vastgoed- verspreid over de kernen. Het aantal opvanglocaties is de afgelopen twee jaar gegroeid naar zes. Wij blijven voortdurend alert op nieuwe mogelijkheden.

Integratie in de samenleving vindt beter en sneller plaats als mensen de taal spreken. Taalvaardigheid zorgt voor snellere deelname aan werk of andere vormen van participatie in de samenleving. We zetten daarom het actieve beleid met betrekking tot het Taalhuis in combinatie met de bibliotheken, sociale partners door. De nieuwkomers krijgen, net als alle andere inwoners van onze gemeente, optimale kansen om zelfstandigheid te ontwikkelen.

Verder geven wij in 2025 invulling aan de door de raad aangenomen motie inzake het verlenen van medewerking aan structurele uitbreiding van het AZC met 150 plekken.

Wij staan voor een gemeente die bevordering en behoud van vitale en gezonde burgers in Beekdaelen nastreeft. Voor ons gelden de volgende uitgangspunten: 

• Wij willen een inclusieve samenleving in Beekdaelen. Iedereen hoort erbij en iedereen moet kunnen meedoen. We staan open voor initiatieven vanuit de bevolking.
• Inwoners zorgen primair voor zichzelf, maar kunnen op ons rekenen als ze zich niet meer helemaal zelf of met behulp van hun omgeving kunnen redden.
• We stimuleren onze inwoners om actief mee te doen en bevorderen de (samen) zelfredzaamheid in de samenleving. Onze dienstverlening sluit daarop aan door het hanteren van de ‘menselijke maat’ en een integrale en laagdrempelige aanpak.
  We hebben de ambitie om in meer kernen een ‘hoeskamer’ te faciliteren.
• Het bestrijden van armoede en eenzaamheid onder kinderen, jongeren en ouderen zijn speerpunten.
• De lichamelijke en psychische gezondheid en het sociaal welbevinden van kinderen, volwassenen en ouderen worden verder versterkt.