5. Programma 3 | Fysieke leefomgeving

Beekdaelen is niet zomaar een plek, het is ons thuis. Een thuis is meer dan een dak boven ons hoofd. Het is een plek waar je jezelf kunt zijn en die moet passen bij de levensfase waarin jij je bevindt. Om dat waar te kunnen maken is het belangrijk dat ook in de toekomst in onze gemeente een breed en divers aanbod van woningen bestaat, dat aansluit op de wensen en behoeften van mensen die hier (willen) wonen. De bestaande en nieuwe uitdagingen in de regionale woningmarkt (op het gebied van herstructurering, nieuwbouw, leefbaarheid, duurzaamheid) vragen om een versterking van het organiserend vermogen (van woningcorporaties, marktpartijen en gemeenten) om projecten tot uitvoering te brengen. Op basis van het woonbehoefteonderzoek (STEC), waar in 2024 een update voor is uitgevoerd en de gesloten woondeal willen wij ons inzetten voor meer tempo maken met het bouwen van woningen, die aansluiten bij de vraag – kwalitatief en kwantitatief - van o.a. jongeren, gezinnen en ouderen. 

De Regionale en Lokale Woonvisies Beekdaelen 2023-2028 zijn in mei 2023 vastgesteld. De woonvisie is gericht op thema’s als leefbaarheid, bouwopgave, betaalbaarheid, wonen met zorg, duurzaamheid en urgente aandachtsgroepen. De afgelopen jaren zijn grote herstructureringsprojecten gestart via de Regio Deal en het Volkshuisvestingsfonds. Voor onze gemeente ontwikkelen wij een regionale woon(zorg)visie. Daarin komen ook alternatieve vormen van wonen aan de orde voor aandachtsgroepen, zoals geclusterd wonen en wonen in (knarren)hofjes.

De Woondeal is in maart 2023 ondertekend en gemeente Beekdaelen zet zich in voor de realisatie van 900 woningen als gemeentelijk aandeel in de regionale opgave. 

We maken in overleg met de woningcorporaties afspraken met o.a. als doel sociale en goedkope huurwoningen terecht te laten komen bij de inwoners voor wie die woningen bedoeld zijn. We geven de corporaties daarnaast meer ruimte om locaties te (her)ontwikkelen. De verruiming van de mogelijkheden voor de corporaties moet aansluiten bij de gemeentelijke ambities. In 2024 hebben we regionale prestatieafspraken 2024-2028 opgesteld en momenteel zijn we tevens doende met het opstellen van meerjarige prestatieafspraken 2025-2028 Beekdaelen. Hierin worden gezamenlijke doelen en uitgangspunten geformuleerd. 

De gemeente Beekdaelen maakt deel uit van zowel Parkstad Limburg als het Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Mede vanwege haar ligging vormt zij letterlijk èn figuurlijk de groene verbinding tussen de stedelijke gebieden Parkstad Limburg, Westelijke Mijnstreek en het Heuvelland. Beekdaelen heeft een karakteristiek landschap en in de gemeente is veel cultuurhistorisch en hoog gewaardeerd erfgoed aanwezig.

Het landschap biedt een vaste bron van dagelijkse recreatie, met een netwerk van vele fiets- en wandelpaden en ruiterroutes. Het op een duurzame wijze behouden en met elkaar verbinden van landschap en ecologische waarden, historisch waardevolle cultuurobjecten en vergezichten vormen een uitdaging en kans bij de verdere vormgeving en inrichting van het buitengebied.
Daarbij biedt het in 2022 vastgestelde Landschapskader handvatten als visie- en inspiratiedocument.
Het interactieve proces dat is gevolgd om te komen tot dit kader heeft speerpunten geleverd als het behoud en de ontwikkeling van de karakteristieke holle wegen.
Daarbij is duidelijk dat de gemeente niet alleen aan de lat staat. Om te komen tot een duurzaam behoud en verdere ontwikkeling van landschap en natuur is de inzet van meerdere partijen vereist; agrariërs, natuurbeschermers, terreinbeherende organisaties, waterschap, particuliere grondeigenaren en andere partijen die belang hebben bij een evenwichtige ontwikkeling van het buitengebied. De gemeente juicht het toe als inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties zelf initiatieven nemen, waarbij elk idee in maatwerk dient te worden beoordeeld. Daar waar wij als gemeente invloed kunnen uitoefenen geven wij actief stimulerende impulsen.

Steeds meer maatschappelijke opgaven zullen moeten landen in het buitengebied. Denk hierbij aan de landelijke transitie opgaven op het gebied van natuur, water en klimaat en onderliggende doelen als stikstofreductie, instandhoudingsdoelen natuurkwaliteit, schoon oppervlakte- en grondwater en koolstofvastlegging. Hierbij gaat het dus niet alleen om doelen waarmee belangen in het landelijk gebied gediend worden. Zeker waar het betreft de stikstofproblematiek ligt in het landelijk gebied de sleutel voor de oplossing van stagnerende ontwikkelingen in het bebouwd gebied.

Gezien de veelheid en diversiteit van belangen zijn een zorgvuldige en integrale afweging hiervan en heldere keuzes nodig. Het eerdergenoemde Landschapskader en de nog door de raad vast te stellen Omgevingsvisie en Omgevingsplan zullen daarbij kaders en speelruimte aangeven.
Een gebalanceerde ruimtelijke ordening is nodig om evenwicht te vinden tussen behoud van het open en groene karakter van het buitengebied, behoud en versterking van natuur- en landschapswaarden, behoud van de recreatieve aantrekkelijkheid van het landschap, een duurzame en gezonde bedrijfsvoering voor agrariërs, het voorkomen van leegstand van (agrarisch) vastgoed en invulling van maatschappelijke opgaven op het gebied van bijvoorbeeld water en energie.

Ons hart voor het groene karakter van Beekdaelen zien we ook terug in de inrichting èn het behoud van het groene karakter van onze kernen. Door uitvoerende partijen te stimuleren in directe dialoog met inwoners het groenbeheer in de kern of buurt vorm te geven, zetten we verdere stappen, zodat iedereen kan deelnemen aan zijn of haar omgeving. Hiermee krijgt de aanpak voor groenonderhoud onder de naam ‘Beekdaelen b(l)oeit!’ verder inhoud in de komende jaren.

Het areaal aan openbare wegen, fiets- en voetpaden is voor onze gemeente met een oppervlakte van 7,8 ha relatief groot. Dat vraagt om een grote inzet van onze buitendienst. Inmiddels is het Integraal Beleidsplan Openbare Ruimte (IBOR) in Beekdaelen vastgesteld en vindt uitvoering hiervan plaats waardoor de kwaliteit van de buitenruimte integraal wordt benaderd. Hiermee voldoen wij aan de kwaliteitseisen voor de openbare ruimte, rekening houdend met de gebruiksmogelijkheden, beeldkwaliteit, veiligheid en verzorgingsgraad en daarmee de leefbaarheid van de wijken en dorpen. Daarbij willen wij zoveel mogelijk deelnemen aan initiatieven vanuit de wijken en dorpen (eigen kracht) en deze zoveel mogelijk ondersteunen.

We vinden het belangrijk om daar waar mogelijk te stimuleren dat onze inwoners voor korte afstanden, zoals verkeersbewegingen binnen de bebouwde kom, de auto laten staan. We hanteren als uitgangspunt dat de doorstroming voor het verkeer goed moet zijn op de hoofdroutes. In de overige straten willen we door snelheidsbeperking tot maximaal 30 km/u en door een passende inrichting de inwoners uitnodigen om vooral te gaan wandelen en fietsen. Dit maakt deel uit van het opgestelde uitvoeringsplan. Samen zorgen we ervoor dat onze straten, buurten en buitengebied veilig zijn en blijven. Dit doen we door met elkaar in gesprek te blijven over verkeersveiligheid en voortdurend op zoek te gaan naar duurzame oplossingen die bijdragen aan een leefbare en veilige woonomgeving.

In dat kader blijven wij ook aandacht eisen bij andere overheden voor de schadelijke gevolgen van vliegverkeer boven kernen in onze gemeente. We continueren onze verzoeken richting landelijke overheid om naar de toekomst toe rekening te houden en te bevorderen dat nieuwe ontwikkelingen niet tot voortzetting en zeker niet tot verdere aantasting van ons leefklimaat zullen leiden. Daarom is het vergroten van de operationaliteit van de AWACS-basis te Geilenkirchen ongewenst. Met betrekking tot compensatie van de AWACS-overlast blijven wij bij het ministerie van defensie aandringen op het -op welke wijze dan ook- versterken van de leefbaarheid in onze kernen.
De gesprekken die wij hiervoor voeren met het ministerie continueren wij. 

Bij het vaststellen van de begroting 2023 heeft de raad besloten in te stemmen met het opnemen van een aparte paragraaf duurzaamheid. Die keuze is gemaakt gezien de importantie van het onderwerp en de financiële impact die daarmee is gemoeid. Voor een nadere uiteenzetting van de acties die worden opgepakt in het kader van de duurzaamheid wordt dan ook verwezen naar de betreffende paragraaf.

Klimaatverandering

De klimaatverandering stelt nieuwe eisen aan het beheer van de openbare ruimte. Zo krijgen we vaker te maken met zeer intensieve regenbuien en langdurig droge periodes. Dit heeft invloed op het ontwerp en beheer van de openbare ruimte, waaronder riool- en watersysteem, de inrichting van wegen, gebouwen en groenvoorziening.  In (boven)regionaal verband wordt samengewerkt aan het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA), waarin ambities zijn opgenomen om te zorgen dat Nederland in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is ingericht. Met Waterschap Limburg blijven we samenwerken binnen de aanpak ‘Water in balans’. In Beekdaelen is specifiek gewerkt aan actualisatie van het Gemeentelijk rioleringsplan (dat heeft geresulteerd in het Water- en rioleringsprogramma 2024-2027) en is een  hemelwaterverordening en aansluitverordening riolering vastgesteld.  Als onderdeel hiervan zetten we in op het afkoppelen van regenwater, het verwerken van water op eigen terrein en het verminderen van verhard oppervlak.

Circulariteit

In een circulaire economie stappen we af van de lijn 'produceren, consumeren en daarna weggooien'. Zo sparen we behalve onze grondstoffen ook het milieu, verminderen we onze CO2-uitstoot en stimuleren we innovatie, nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Voor ons huishoudelijk afval is het Grondstoffenplan 2022-2026 de leidraad.
Verder is er het Uitvoeringsprogramma Parkstad Circulair 2024-2030. De regio Parkstad en de daarin samenwerkende gemeenten omarmen de landelijke doelstelling van het Rijk: Een volledig circulaire economie in 2050. In 2030 gebruiken we 50% minder mineralen, fossiele brandstoffen en metalen. 

Circulariteit heeft invloed op alle beleidsvelden. Een kennisprogramma voor gemeentelijke medewerkers bevordert kennisvermeerdering op al die velden. De woningbouw, de rest van de gebouwde omgeving, een circulaire en regionale landbouwproductie en korte ketens in voedselproductie zijn belangrijke voorbeelden van beleidsvelden waar circulariteit invloed op heeft.

Wij helpen de ondernemers het beste door hen ruimte voor ondernemen te bieden (vanuit een positieve grondhouding) en duidelijke kaders te stellen. We willen actieve contacten onderhouden met onze ondernemers. Dat vergt een proactieve en uitnodigende aanpak van onze bedrijfscontactfunctionarissen. We willen toe naar een beleid waarin de nadruk ligt op lokaal en duurzaam aanbesteden en inkopen. Vanuit het regionale beleid (Structuurvisie Ruimtelijke Economie ZL) en de programmering voor de thema’s winkelclusters en bedrijventerreinen wordt de stap gezet naar de uitvoering. Stimulering van (innovatief) ondernemerschap in de winkelclusters en de transformatie van (voormalige) aanloopstraten zoals de Stationstraat in Nuth en de Beekstraat in Schinveld zijn hierbij noodzakelijk. Het investeren in de winkelstructuur en het faciliteren van (nieuw) ondernemerschap blijft, ook na de Regio Deals, van groot belang voor de leefbaarheid en het voorzieningenniveau. De dynamiek op de bedrijventerreinen in Parkstad is groot. Er is besluitvorming nodig over hoe, in welke mate en op welke termijn deze kansen te verzilveren voor bijvoorbeeld onze bedrijventerreinen De Horsel, De Steeg en De Breinder. Voor Beekdaelen zijn het beheer en de ontwikkeling van onze bedrijventerreinen, winkelclusters en vitale kernen van belang. Gelet hierop zijn wij momenteel bezig met het opstellen van een eigen lokale economische visie, waarin we keuzes maken over welk soort bedrijvigheid/detailhandel in welk gebied gewenst is.

Wij streven naar een profiel van kwaliteit en kleinschaligheid voor recreatie in onze groene ruimte. In het kader van toerisme is de ambitie om Zuid-Limburg tot een Green Destination te ontwikkelen (visie Bestemming Zuid-Limburg 2030), waarbij de uitdaging voor de gemeenten er vooral in bestaat het aanbod te transformeren naar kwalitatief passende verblijfsaccommodaties met een verdienmodel, aandacht voor het beheersbaar maken van de recreatieve druk in kwetsbare gebieden in Zuid-Limburg en het duurzaam maken van de toeristisch recreatieve sector.

Wij staan voor een gemeente die streeft naar een veerkrachtig groen- en cultuurrijk landschap, dat ruimte biedt om te werken, genieten en ondernemen, kortom om te leven. Voor ons gelden de volgende uitgangspunten: 

• We zetten ons in voor een woningaanbod dat aansluit bij de behoeften van alle inwoners rekening houdend met de transformatieopgave en met de regionale en provinciale afspraken.
• We versterken het groene karakter van de gemeente.
  We behouden en versterken de landschappelijke kwaliteit, die als belangrijke kernwaarde van de gemeente Beekdaelen gezien moet worden.
• Een duurzame transitie van de landbouw is een grote maatschappelijke opgave voor Beekdaelen en essentieel om de unieke waarden van het landelijk gebied te behouden, te beheren en te ontwikkelen.
• Samen met inwoners, ondernemers, maatschappelijke instellingen, regionale en landelijke partners werken we in Beekdaelen aan de internationale en nationale duurzaamheidsdoelstellingen (Global Goals). We geven daarbij zelf het goede voorbeeld en vervullen een innovatieve en vooruitstrevende rol in de regio op het gebied van energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie.
• We realiseren een gemeente met een duurzaam veilige inrichting van de infrastructuur, zowel voor auto, (elektrische) fiets en voetganger, waarbij leefbaarheid boven bereikbaarheid gaat.