Woord vooraf
Terug naar navigatie - Woord voorafVoor u ligt de Programmabegroting 2024 inclusief meerjarenraming 2025-2027. De Programmabegroting 2024 geeft een inhoudelijk en financieel overzicht van de taken, plannen en ambities van de gemeente Beekdaelen. De begroting maakt een belangrijk onderdeel uit van de planning- en controlcyclus van de gemeente en sluit aan op de Jaarstukken 2022, de Programmabegroting 2023, het coalitieprogramma 2022-2026 ‘Ons thuis, Ons Beekdaelen’ en de Kadernota 2024.
Sinds het ontstaan van Beekdaelen in 2019 is het ons steeds gelukt om een sluitende begroting te presenteren en voldoende reserves te hebben voor onverwachte uitgaven. Ook voor het begrotingsjaar 2024 ligt er weer een sluitend begrotingsvoorstel en hebben we ambities. Daar zijn we trots op.
Echter, worden we voor wat betreft het realiseren van onze ambities en het rekeninghouden met belangrijke ontwikkelingen geconfronteerd met dreigende kortingen door het Rijk. Vanaf 2026 is er namelijk een oplopend tekort zichtbaar dat wordt veroorzaakt door maatregelen van rijkswege. Door de val van het kabinet Rutte IV is onzeker wanneer meer duidelijkheid ontstaat over de noodzakelijke verbetering van de structurele financiële positie van gemeenten.
Er is sprake van een sluitende begroting als de begroting reëel is en de structurele uitgaven worden gedekt door structurele inkomsten in het jaar 2024. In de hier voorliggende Programmabegroting 2024 is dit het geval. Voor 2026 en 2027 nemen we echter – gelet op de reeds genoemde dreigende maatregelen door het Rijk - het advies van de VNG ter harte om zichtbaar te maken wat er hierdoor in Beekdaelen financieel onmogelijk is door het financieel tekort dat hierdoor ontstaat. We leggen daarom voor deze jaren een realistische begroting voor, gebaseerd op het huidige takenpakket, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit het coalitieakkoord en geschatte mee- en tegenvallers. Het zogenaamde ‘financiële ravijn’ waar het Rijk alle gemeenten, en ook de gemeente Beekdaelen, mee confronteert is in 2027 dan ook ‘aanzienlijk’ te noemen.
Daarnaast zijn er nog meer ontwikkelingen van invloed op de koers van onze gemeente. Hieronder lichten wij een aantal van de belangrijkste zaken toe.
De lasten per inwoner voor het sociaal domein zijn de afgelopen jaren, in het bijzonder bij de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo, toegenomen. Dit komt onder meer omdat de complexiteit van de vraagstukken in de jeugdzorg toeneemt en door de relatief hoge loon- en prijsstijgingen. Een trend die niet zomaar en op korte termijn verandert. We moeten voor de komende jaren daarom eveneens rekening houden met hogere uitgaven en inzetten op een financieel houdbare zorg voor eenieder die dit in Beekdaelen nodig heeft.
Naast de uitdagingen in het sociaal domein vraagt ook de energietransitie aandacht: het overstappen van fossiele brandstoffen zoals olie en gas naar duurzame energiebronnen zoals geothermie, wind- en zonne-energie. Er zijn tal van landelijke regelingen die bijdragen aan het betaalbaar maken van de energietransitie. Onze gemeente heeft als taak ervoor te zorgen dat iedereen kan meedoen aan de overgang naar schone en duurzame energie. Dit vraagt de inzet van menskracht en middelen.
De Wet versterking regie volkshuisvesting ligt sinds juli 2023 voor advies bij de Raad van State. Het moet de overheden zoals de gemeente Beekdaelen grip gaan bieden op hoeveel, waar en voor wie wordt gebouwd, dat er sneller gebouwd kan worden en dat kwetsbare mensen met urgentie een woning krijgen. Al deze onderwerpen vragen ook in onze gemeente aandacht.
De Omgevingswet gaat in op 1 januari 2024. Inzet van de wet is dat het makkelijker wordt om te bouwen, rekening te houden met het milieu en de natuur te beschermen. Tegelijkertijd zijn er de nodige uitdagingen. Het stelsel is nog in ontwikkeling en hoe goed we ook zijn voorbereid, we moeten er rekening mee houden dat we aanlopen tegen niet eerder voorziene vraagstukken. Daarnaast zullen onze inwoners en ondernemers die plannen en ideeën hebben, moeten wennen aan de nieuwe procedures en werkwijzen.
Naast deze ontwikkelingen die op onze gemeente afkomen hebben we genoeg ambities. In de Kadernota 2024 hebben we keuzes gemaakt met betrekking tot onze ambities. Deze zijn nader uitgewerkt in de nu voorliggende Programma-begroting 2024. Sinds de vaststelling van de Kadernota 2024 in juli van dit jaar hebben we het structurele tekort op de begroting vanaf 2026 echter verder zien groeien. Vooral de lagere inkomsten van het gemeentefonds leveren een uitzonderlijke financiële situatie op voor bijna alle gemeenten in de toekomst. Ook de val van het kabinet zorgt voor extra financiële onzekerheden. Deze nieuwe ontwikkelingen vragen ook in 2024 om keuzes met betrekking tot onze ambities. We zullen onze ambities richting 2026 dan ook nog scherper moeten prioriteren, beter moeten koppelen aan de beschikbare uitvoeringscapaciteit en moeten blijven investeren in de flexibiliteit en veerkracht van onze organisatie in een tijd van een krappe arbeidsmarkt. Daarom is het van belang om in de komende jaren te werken aan een nieuwe balans tussen geld, capaciteit en taken ten einde tot zo realistisch mogelijke ambities te komen en te grote ambities zoveel als mogelijk te vermijden. Daarnaast laten we, via de VNG, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 en vorming van een nieuw kabinet stevig van ons horen om voor Beekdaelen een reële vergoeding in het gemeentefonds te krijgen, zodat we ook langs die kant proberen onze realistische ambities te kunnen verwezenlijken.
Ondanks het zwaar weer dat financieel gezien op ons afkomt in de komende jaren zijn we er trots op om door middel van deze programmabegroting 2024 koers te kunnen houden en richtinggevende keuzes te kunnen maken voor de toekomst van onze mooie gemeente Beekdaelen! We hopen dat u meedoet!